PROGRAM Młodzieżowego Dyskusyjnego Klubu Filmowego "Iluzjon" działającego przy II LO im. C. Norwida w Krasnymstawie i Krasnostawskim Domu Kultury do realizacji od roku 2000
Ogólne założenia programu
Od 1.09.1999r. w II LO im. C. Norwida w Krasnymstawie wdrażany jest program autorski nauczania języka polskiego w klasach o profilu humanistycznym z elementami edukacji filmowej i plastycznej. Istotą realizacji tego programu jest łączne czytanie klasycznych i współczesnych lektur uzupełnione o oglądanie i interpretację dzieł sztuki filmowej.
Wprowadzenie do programu przedmiotu „język polski” elementów edukacji filmowej wynika z doświadczenia kulturowego współczesności zdominowanej audiowizualizacją form międzyludzkiej komunikacji. Określenie „edukacja filmowa” kieruje uwagę w stronę dydaktyczno – wychowawczych działań i poszerza ich zakres. Taka edukacja to istotny element przygotowania do uczestnictwa w kulturze, rozumianego jako uczestnictwo świadome i selektywne.
Przeobrażenia współczesnej kultury wynikające z faktu upowszechniania środków masowego przekazu stworzyły nowe warunki komunikacji, nową społeczną przestrzeń jej funkcjonowania oraz ukształtowały nowego odbiorcę. Natomiast model humanistycznego kształcenia w szkole tkwi w głównej mierze w tradycji kultury literackiej, której w tym ujęciu, jedynym medium jest książka.
Teoretycznie każdy tekst literacki może stać się przedmiotem filmowej czy literackiej adaptacji. Powieść funkcjonuje obok filmu czy serialu telewizyjnego, dlatego w proponowanym programie edukacja filmowa jest częścią procesu przygotowania ucznia do odbioru kultury w ogóle. Stara się ona pogodzić dwa cele: kształcenie stricte filmowe i kształcenie umiejętności widzenia i rozumienia sztuki kina w kontekście innych zjawisk kultury, głównie literackiej.
W związku z wprowadzeniem do programu klasy humanistycznej elementów edukacji filmowej, zaplanowano założenie Młodzieżowego Dyskusyjnego Klubu Filmowego. Dyskusyjny Klub Filmowy jest zrzeszeniem miłośników sztuki filmowej, którzy nie tylko pragną pogłębić swe wiadomości w tej dziedzinie, ale zamierzają brać czynny udział w popularyzowaniu wartościowych zjawisk artystycznych. Z jednej strony DKF jest szkołą patrzenia na film, sprzyjającą wyrobieniu właściwych kryteriów oceny dzieła sztuki, z drugiej – szkołą kształcenia i rozwijania zaangażowanych postaw.
Cele ogólne MDKF
- Przybliżanie tradycji ruchu DKF i popularyzowanie idei DKF wśród młodzieży.
- Szerzenie kultury filmowej i pogłębianie wiedzy z zakresu sztuki filmowej.
- Wyrabianie właściwych kryteriów oceny dzieła sztuki.
- Rozbudzanie aktywności twórczej.
- Kształcenie i rozwijanie zaangażowanych postaw poprzez tworzenie przyjaznego środowiska szkolnego.
- Zainteresowanie młodzieży środowiskiem lokalnym poprzez edukację filmową.
- Integrowanie młodzieży poprzez czynny udział w popularyzowaniu wartościowych zjawisk artystycznych.
- Procedury osiągania celów i zasady realizacji programu
Koncepcja programu zakłada wielość metod i form pracy możliwych do zastosowania w ramach zajęć MDKF-u.
Sytuację dydaktyczną tworzy kontakt z tekstem kultury – filmem , który w pierwszej kolejności wywołuje przeżycie estetyczne i budzi spontaniczną refleksję ucznia oraz stymuluje do postawienia hipotezy interpretacyjnej.
Program wymaga stosowania metod aktywizujących, takich jak :
- dyskusja,
- warsztaty umożliwiające ćwiczenia w analizowaniu i interpretacji obrazu filmowego,
- „burza mózgów”,
- ćwiczenia redakcyjne ( pisanie artykułów, recenzji, scenariuszy, wywiadów ).
Obok tego pojawiają się też metody podające (wykład, prelekcja, pogadanka), które mają kształcić umiejętność aktywnego słuchania, selekcjonowania informacji i notowania ich.
W ramach MDKF-u część zajęć ma charakter teoretyczny ( np. omówienie podstawowych pojęć z zakresu teorii i historii filmu ). Większość godzin jest poświęcona oglądaniu filmów na zamkniętych seansach w Krasnostawskim Domu Kultury.
Zamierzone cele MDKF „Iluzjon” realizuje poprzez systematyczne organizowanie:
- projekcji utworów o wysokich walorach artystycznych, poprzedzonych prelekcją i zakończonych dyskusją;
- spotkań z teoretykami, krytykami, twórcami filmowymi, ludźmi sztuki, nauki;
- imprez otwartych popularyzujących wartościowe zjawiska i treści filmowe.
Realizacji celów służy także nawiązanie ścisłej współpracy z Polską Federacją
Dyskusyjnych Klubów Filmowych i firmami dystrybucyjnymi.
Proponowany program wprowadza prezentację obrazów filmowych już w klasie I, zakłada także omówienie tworzywa dzieła filmowego i głównych środków wyrazu filmowego. Film traktowany jest i jako kontekst interpretacyjny dla kształcenia literackiego i jako dzieło autonomiczne.
W ramach edukacji filmowej zaplanowano realizację następujących haseł:
- filmowe adaptacje dzieł literackich jako przykład interpretacji pierwowzoru;
- filmowe wizje epok historycznych;
- film jako zwierciadło współczesności;
- z problemów genologii filmowej;
- związki filmu z prądami artystycznymi sztuki europejskiej.
Jak widać sposób omówienia obrazów filmowych będzie realizowany na różnych poziomach ( morfologia filmu, styl, interpretacja symboli, wartościowanie postaw). Ma to prowadzić do głównego celu edukacji, jakim jest przeżycie rozumiejące.
Struktura programu
- Poziom wiedzy wyznaczony jest przez realizacje zaplanowanego materiału filmowego.
- Poziom umiejętności zawiera przede wszystkim kształcenie umiejętności odbioru tekstów kulturowych ( film, audycja TV, reklama).
- Poziom kształcenia osobowości ucznia uwzględnia takie dyspozycje osobowościowe jak: wrażliwość moralna, empatia, wyobraźnia, intelekt.
Dobór i układ materiału filmowego
W związku z realizacją wyżej wymienionych celów zaplanowano obejrzenie następujących filmów:
Klasa I, semestr I
„Stowarzyszenie umarłych poetów” P. Weira – omówienie filmu w następujących płaszczyznach:
- tworzywo (obraz, dźwięk, muzyka, słowo);
- elementarne części filmu ( kadry, ujęcia, plany, ruchy kamery, ustawienie kamery )
Filmy o epoce:
- „Ateny – czasy świetności” – film dokumentalny
- „Król Edyp” lub „Medea” P. P. Pasoliniego
- „Elektra” M. Cacoyannisa
- Dialog z tradycją :
- „Antygona w Nowym Jorku” J. Głowackiego – spektakl tv w reż. K. Kutza
- Lekcje z teorii filmu: główne środki wyrazu artystycznego w sztuce filmowej.
Zagadnienia:
- charakterystyka postaci ;
- konstrukcja bohatera filmowego;
Projekcje filmów:
- „Imperium słońca” S. Spielberga
- 2 wybrane filmy z „Dekalogu” K.Kieślowskiego
- „300 mil do nieba” M. Dejczera albo „Czas Apokalipsy” F. F. Coppoli
Dialog z tradycją w filmie:
- „Piłat i inni” film w reż. A. Wajdy
- Przegląd Filmowy „Sacrum w Filmie”
- Filmowe wizje średniowiecza:
- „Siódma pieczęć” I. Bergmana
- Wzorce świętości:
- „Imię róży” U. Eco – film w reż. J.J. Annauda
- „Pieśń słoneczna” („Brat słońce, siostra księżyc”) – film w reż. F. Zeffirellego
Filmy nawiązujące problematyką do epoki:
- „Misja” R. Joffe’a
- „Andriej Rublow” A. Tarkowskiego
W ramach omówień: czytanie i analizowanie recenzji filmowych z „Kina”, „Filmu”, „ Filmu na Świecie”, „Tygodnika Powszechnego” i innych czasopism.
Klasa I, semestr II
Ekranizacje dzieł Szekspira:
- „Hamlet” L. Oliviera, F. Zeffirellego lub K. Branagha
- „Romeo i Julia” F. Zeffirellego i wersja współczesna
- „Tron we krwi” A. Kurosawy albo „Tragedia Makbeta” R. Polańskiego
- „Sen nocy letniej” M. Hoffmana
Filmowe wizje baroku :
- „Pan Wołodyjowski”, „Potop” lub „Ogniem i mieczem” J. Hoffmana
- Kreacje przeszłości – prawda o epoce i człowieku - „Amadeusz” M. Formana
- Przegląd Filmowy „Sacrum w Filmie”
W ramach omówień – ćwiczenia elementów recenzji filmu.
Zorganizowanie i przeprowadzenie Konkursu Filmowego
Klasa II, semestr I
- W kręgu prawd romantycznych - „Nosferatu wampir” W. Herzoga
- Śladami romantycznych inspiracji - „Lawa ...” T. Konwickiego,
- czyli filmowe „Dziady”
- „Pan Tadeusz” w reż. A. Wajdy – epopeja narodowa na ekranie.
Klasa II, semestr II
- „Inny Wokulski...” – „Lalka” w reż. W. Hasa
- „Nad Niemnem” w reż. Z. Kuźmińskiego
- „Chłopi” w reż. J. Rybkowskiego
- „Zbrodnia i kara” – film dokumentalny
- „Łagodna” – film animowany w reż. P. Dumały
- „Wesele” w reż. A.Wajdy
Ćwiczenia redakcyjne : artykuły, recenzje, eseje, scenariusze
Przegląd Filmowy „Sacrum w Filmie”
Zorganizowanie i przeprowadzenie Konkursu Filmowego
Klasa III, semestr I
- „Przedwiośnie” w reż. F. Bajona – o poszukiwaniu swojego miejsca w świecie
- „Ferdydurke” w reż. J. Skolimowskiego – adaptacje niemożliwe
Cykl filmowy „Oblicza wojny”:
- „Lista Schindlera” w reż. S. Spielberga
- „Król Olch” w reż. V. Schlondorffa
- „Mefisto” w reż. I. Szabo
Klasa III, semestr II
Obszary nieprzekładalności –„Dolina Issy” Cz. Miłosza – film w reż. T. Konwickiego
Świat, którego nie można sfilmować w kolorze – „Matka Królów” J. Zaorskiego.
Przegląd Filmowy „Sacrum w Filmie”
Przegląd „Filmy Społecznego Niepokoju”
- „ Człowiek z żelaza” w reż. Andrzeaj Wajdy
- „ Człowiek z marmuru” w reż. Andrzeja Wajdy
- „ Przesłuchanie” w reż. R. Bugajskiego
- „ Miś” w reż. S. Barei
Film surrealistyczny – „Dyskretny urok burżuazji” L. Bunuela
Mistrzowie kina – K. Zanussi
„Iluminacja” w reż. K. Zanussiego
Zajęcia z psychologii reklamy.
Zorganizowanie i przeprowadzenie Konkursu Filmowego
Przewidywane osiągnięcia uczniów
Działania zaplanowane w ramach MDKF-u pozwolą na przygotowanie ucznia do odbioru trudnych dzieł sztuki współczesnej, dlatego w procesie dydaktycznym tak ważna jest edukacja filmowa. We współczesnej rzeczywistości wielomedialnej edukacja filmowa przygotuje ucznia do świadomego odbioru i wyboru informacji, którymi atakowany jest obecnie odbiorca sztuki i środków masowego przekazu. Pojawiające się w procesie uczenia kategorie: „prawda i fikcja”, „realizm”, „przezroczystość” filmu mogą ukazywać pozorność pewnych wartości filmu. Psychologiczny proces identyfikowania się ze zdarzeniami i bohaterami filmu to z jednej strony ogromne wartości filmowego przeżycia, z drugiej zaś pułapki, w których kryje się niebezpieczeństwo poddania się złudzie i manipulacji odbiorczymi nastawieniami. Jego efektem może się stać ubezwłasnowolnienie odbiorcy i słabość wobec agresji przekazu i jego nadawcy, dlatego tak ważne jest kształcenie odbiorcy przekazu filmowego. Takie zadania spełnia MDKF „Iluzjon”, kształtując świadomego odbiorcę sztuki współczesnej, w tym filmowej.
Przewidywane osiągnięcia w zakresie edukacji filmowej
Uczeń potrafi:
- Analizować i interpretować wybrane obrazy filmowe.
- Wskazać obecność tradycji literackiej we współczesnej kulturze masowej.
- Przedstawić przykłady reportażu telewizyjnego jako przejaw zapotrzebowania na prawdę faktów.
- Wyjaśnić pojęcia: „kultura wysoka”, „kultura niska”, „obieg kultury”, „kultura masowa”, „kultura elitarna”, „arcydzieło”, „kicz”, odnosząc je do konkretnych obrazów filmowych.
- Na wybranych przykładach wskazać związki literatury i filmu .
- Oceniać i wartościować poznane filmy, odwołując się do podstawowych kategorii etycznych i estetycznych.
- Wskazać główne kierunki poszukiwań w filmie XX w.
- Na przykładach wybitnych dzieł omówić osiągnięcia sztuki filmowej.
W związku z rolą, jaką odgrywa edukacja filmowa w procesie nauczania i wychowania, planowane jest rozszerzenie działalności MDKF-u, zakładanego z myślą o klasie humanistycznej z elementami edukacji filmowej i plastycznej, bo przecież popularyzowanie idei DKF i kultury filmowej w pełniejszym zakresie potrzebne jest nie tylko uczniom klas humanistycznych.
Opracowanie: Ewa Magdziarz - Opiekun MDKF „Iluzjon”
Zatwierdzenie: Edward Kawęcki - Dyrektor II LO