Każdy z nas spotyka się w swoim życiu z  nowymi i nieznanymi sytuacjami, które z jednej strony są czymś przyjemnym, ciekawym, a z drugiej strony mogą budzić w nas: niepokój, lęk, przerażenie że sobie nie damy rady. Tak samo jest z przygotowaniem się do egzaminu dojrzałości. Od egzaminu maturalnego w dużym stopniu będzie zależeć jak potoczy się przyszłość młodego człowieka. Egzamin dojrzałości to przepustka młodego człowieka do dorosłości. Dlatego tak ważne jest przygotowanie się do niego solidnie.

 Aby przygotowywać się do niego potrzebne jest nie tylko zaangażowanie młodego człowieka do zdobywania wiedzy, ale także wsparcie osób najbliższych- rodziców, nauczycieli. 

Z nauką jest tak samo jak z pracą zawodową. Nauka to praca młodego człowieka, którą wykonuje od poniedziałku do piątku, średnio 7 godzin dziennie. Wymaga ona od młodego człowieka: zaangażowania, wysiłku, wytrwałości w dążeniu do celu, odpowiedzialności za zdobywanie wiedzy oraz rezygnację z przyjemności (które dla młodego człowieka są bardzo ważne). Pod tym względem przypomina ona pracę zawodową. 

Młody człowiek tak samo jak my dorośli potrzebuje pomocy, wsparcia i zainteresowania w swojej pracy, którą jest nauka.  

W związku z tym przedstawię państwu kilka wskazówek, jak pomóc swojemu dziecku w nauce:

1. Potraktować naukę dziecka poważnie.

Uznać przygotowanie się do lekcji, odrabiania lekcji, uczestnictwo w zajęciach lekcyjnych  za pracę równie ważną, jak praca zarobkowa dorosłych. Dla młodego człowieka ważne jest, aby inni odnosili się z szacunkiem i zrozumieniem dla wysiłku jaki wkłada w zdobywanie wiedzy. Mówienie dziecku: Czym się zmęczyłeś siedząc w szkole przez  kilka godzin. Te słowa mówią dziecku, że jego nauka jest mało ważna i nie istotna. Każdy z nas, gdy wraca z pracy chciałby, aby inni docenili ich pracę i zaangażowanie. Tak samo jest z młodym człowiekiem. 

2. Dawanie własnego przykładu. Pokazując dziecku, że możemy coś osiągnąć w swoim życiu poprzez zaangażowanie, solidne wykonywanie swoich obowiązków zawodowych, branie na siebie odpowiedzialności za swoje działania i słowa, poprzez osiąganie określonych celów mimo różnych przeszkód. Takie zachowania rodziców pokazują dziecku, że aby osiągnąć sukces muszą oni być odpowiedzialni za swoje działania, wytrwali w dążeniu do celu i nie poddawać się mimo trudności. Nastolatek uczy się, że to on jest odpowiedzialny za swoje osiągnięcia i swoją przyszłość.

Dla młodego człowieka ważne jest, aby nie było rozdźwięku pomiędzy słowami i czynami rodziców, co może obniżyć jego motywację do nauki. Tzn.: mówienie „czytaj książki” musi iść w parze z atmosferą rodzinną, posiadaniem domowej biblioteczki, korzystaniem z księgozbioru bibliotek publicznych, wspólne czytanie książek i dyskusja o nich, a także odnoszeniem się z szacunkiem do nauki dziecka. Powiedzenie rodzica: nauka to nie praca, słowne niedocenianie pracy osób pracujących umysłowo pokazuje dziecku, ze nauka nie jest niczym ważnym. A dla dziecka bardzo ważne jest zdanie rodzica. Ważniejsze jest niż słowa osób obcych. Po co mam się uczyć przecież mój rodzic i tak nie będzie ze mnie zadowolony. Dla młodego człowieka bardzo ważne jest uznanie ze strony rodzica.

3. Odpowiednie warunki do nauki  

• miejsce do nauki - oddalone od hałasów (telewizja, komputer), najlepiej z biurkiem, na którym stoją pojemniki na różne przybory, segregatory, pudełka na czasopisma, tablica korkowa, kalendarz, terminarz, słowniki w zasięgu ręki.  Pamiętaj jednak, że czasem taki „stan wyjątkowy” w domu może niepotrzebnie wzmóc u dziecka stres.

• spokój w gronie rodzinnym (brak kłótni, konfliktów, rozwodów czy uzależnień, czy agresji- te sytuacje powodują, ze młody człowiek nie potrafi skupić się na nauce, a przejmuje się problemami rodzinnymi).

• postaraj się, aby dziecko od czasu do czasu odpoczęło od nauki. Ciągłe siedzenie przy książkach i wbijanie kolejnych wiadomości może być tak samo fatalne w skutkach jak brak wiadomości: (przerwy w nauce co godzina, 45 min, w czasie przerw dobrze aby odpoczęło aktywnie: ćwiczenia fizyczne, zrobienie herbaty, zjedzenie kanapki, itp.)

• odpowiednia ilość snu – ok. 8 godzin (lepsze niż proszki nasenne), jedzenie – śniadanie obowiązkowo- dodaje nam energii i mamy więcej siły, dobrze jest spożywać owoce i warzywa, unikać „fastfudów”..

• relaks –ćwiczenia fizyczne, spotkanie ze znajomymi, rozmowa, lepsze niż używki.

• dziecko po powrocie ze szkoły powinno odpocząć (dobre są poobiednie drzemki) i odrabiać lekcje. Jeżeli wykonuje pewne domowe prace to później nie ma ani czasu ani siły na naukę – rano musi wstać o 6, aby zdążyć do szkoły.

• jeżeli twoje dziecko chce się uczyć przy głośnej muzyce, albo do czwartej nad ranem nie róbmy z tego problemu. Prawdopodobnie tak mu jest wygodnie;

• nie przeszkadzaj mu w nauce, wchodząc bez przerwy do pokoju dziecka i pytając: "a może byś coś zjadł?", "a może ci zrobić herbaty?"; bo to przeszkadza w skupieniu się  na nauce.

4. Okaż zainteresowanie pracą dziecka. W jaki sposób okazujemy naszym dzieciom zainteresowanie: 

• poprzez rozmowę z nastolatkiem. Rozmowa powinna dotyczyć jego osiągnięć, planów na przyszłość, wspólne ustalenie celu swojej nauki i motywowania do realizacji jego. Jak należy zadawać pytania młodej osobie, aby chciała z nami rozmawiać: „Czego się dzisiaj uczyłeś na  (konkretnej) lekcji?;  „To zastanówmy się wspólnie, do czego Ci się to może przydać w życiu?”. Takie pytania rozbudzają ciekawość ucznia, pobudzą większe zaangażowanie w pracę na lekcji, dają możliwość pogłębienia kontaktu rodziców z dziećmi. Wymaga to systematyczności i elastyczności działania rodziców.  Unikajmy pytań zamkniętych tj: „Jak było dzisiaj w szkole?” czy: „Jak ci poszło na sprawdzianie?”, ponieważ dziecko odpowiada zdawkowo: „dobrze”, „źle” itd. 

• Poprzez zachęcanie swoje dziecka do nauki, mówiąc: „jak się przyłożyłeś, to od razu dostałeś czwórkę", „Pamiętasz, bałeś się klasówki, a dobrze Ci poszła, kiedy omówiłeś z kolegą tę lekturę". Nie należy mówić dziecku: „Z ciebie nic nie będzie”, „To jest za trudne dla ciebie”, „tego i tak nie zrozumiesz”. Takie DEMOTYWUJĄCE zdania należy zamieniać na pochwały (szczere, realne) lub konstruktywną krytykę.

• poprzez wspieranie swoje dziecka w trudnych momentach. Nie pozostawiaj go samego ze swoimi problemami. Jak to zrobić? Po pierwsze: Zapytaj dziecko, jak najlepiej można mu pomóc. Czy chciałoby, żeby przepytać je od czasu do czasu z materiału, czy potrzebuje korepetycji z jakiegoś przedmiotu, etc. Ustal   z dzieckiem plan przygotowania się do matury. Po drugie: chwal go poprzez (zauważanie dobrych stron, wysiłku jaki wkłada w zdobycie wiedzy). Każdy z nas lubi być chwalony i doceniany, to wzmacnia naszą motywacje do działanie i poczucie własnej wartości oraz wiarę we własne możliwości. Nie musisz ciągle proponować mu swojej pomocy, ale wystarczy abyś czujnie stał obok. To doda pewności Twojemu dziecku w stresujących momentach. Ewentualnie można zwolnić je z pewnych obowiązków.

• poprzez monitorowanie wyników nauczania. Zapoznanie się z zasadami przeprowadzania matury, zdobycie informacji, na czym polega egzamin ustny i pisemny. Twoja wiedza łatwiej pomoże Ci pomóc Twemu dziecku przygotować się do matury. Takie zachowania świadczą, że przyszłość waszego dziecka jest dla was bardzo ważna. 

• poprzez zachęcanie nastolatka  do korzystania z efektywnych sposobów uczenia się

• poprzez motywowanie go do systematycznych powtórek oraz systematycznego zdobywania wiedzy.

• poprzez motywowanie go do uczestnictwa w zajęciach dodatkowych z przedmiotów maturalnych.

5. Omów z dzieckiem plan działania, gdyby nie poszło mu dobrze na maturze. Wskaż mu inne drogi wyjścia z sytuacji.

6. Postaraj się o optymistyczną atmosferę kilka dni przed maturą. Nie terroryzuj pozostałych domowników z tego powodu, że jedno z dzieci ma egzamin. Domowa atmosfera nie powinna być napięta. 

• powiedz dziecku, że bez względu na wszystko wierzysz w jego możliwości

• możesz opowiedzieć dziecku kilka dowcipów i anegdot o różnych ludziach i znajomych, którzy denerwowali się, a jednak zdali maturę

• przekonaj dziecko, „że jakby co, to dziury w niebie nie będzie”

• trzymaj nerwy na wodzy i uśmiechaj się do dziecka

• dopilnuj, aby dziecko zabrało wszystko, co będzie mu potrzebne na egzaminie (dowód osobisty, długopisy itp.)

7. Zacznij uprawiać jakiś sport w wolnych chwilach, co pozwoli Ci na czynny relaks i pozwoli zapomnieć o stresie. Możesz zachęcić też swoje dziecko do wspólnej aktywności fizycznej

8. Spotykaj się z innymi rodzicami, których dzieci zdają w tym samym roku maturę. Zobaczysz , że nie tylko Ty przeżywasz stres, poznasz zmartwienia pozostałych rodziców, co pozwoli Ci na zdystansowanie się do własnych obaw i przeżyć. Możesz uzyskać też kilka cennych rad od pozostałych.

9. Jak należy postąpić, gdy nastolatek nie chce się uczyć do matury. Uważa że jest już dorosły, więc sam może decydować o swoim życiu.

Pozwólmy mu poczuć, że nie decydujemy za niego.  Warto z nim rozmawiać, pytać, jak widzi swoją przyszłość. Nie powtarzajmy mu codziennie: „Jak nie będziesz się uczyć, nie zdasz matury”. 

Podczas takiej rozmowy można skłonić nastolatka, by spróbował nakreślić różne scenariusze swojej przyszłości. Warto zapytać, co zrobi, jeśli nie dostanie się na studia. Gdy odpowie, że pójdzie na płatne studia, zadajmy mu pytanie, kto za nie zapłaci. Jeżeli stwierdzi, że sam zarobi pieniądze, niech doda, o jakiej pracy myśli i jak chce ją sobie znaleźć.

Dobrze jest go zapewnić, że jeśli będziemy widzieć, że wkłada dużo pracy w to, aby dobrze zdać maturę, może na nas liczyć. 

To on musi podjąć ostateczną decyzję i zacząć działać. To on musi wiedzieć, do czego i po co nauka będzie mu potrzebna. Czasem warto mu pozwolić na popełnienie błędu i poniesienie konsekwencji złej decyzji. Na błędach przecież wszyscy się uczymy.

10. Zachowania rodzica, które demotywują młodego człowieka do nauki: 

• nie mów nigdy „zobaczysz, nie zdasz", „za mało się uczysz", „na wszystko masz czas, tylko nie na naukę" - tego typu zachowania programują dziecko i potęgują jego stres. Nigdy nie strasz go, że nie zdana matura to „koniec świata”, czy sytuacja bez wyjścia.

• nie przypominaj dziecku, że jego nauka kosztowała cię mnóstwo pieniędzy. Przecież, to twój obowiązek finansować naukę dziecka na tyle ile cię stać i na tyle ile chcesz, żeby dziecko twoje osiągnęło;

• jeśli ktoś telefonuje do twojego dziecka, a ty odbierasz telefon, nie mów, że nie ma go w domu, lub po prostu, że uczy się i nie może rozmawiać. Zawołaj go, niech pogada z koleżanką i trochę odpocznie. Chyba, że sam zadecydował, aby go nie wołać, gdy zadzwoni telefon;

• nie obiecuj "gwiazdki z nieba" za zdany egzamin. Takie postępowanie jest błędne z dwóch powodów: Po pierwsze dziecko zazwyczaj pamięta o tym przez moment i jest to impuls chwilowy. Po drugie: dziecko może to sobie wziąć tak do głowy, że będzie mu to przeszkadzało w nauce;

• jeśli się nie udało zdać nie rób z tego wielkiej afery. Dziecko samo wie, że zawaliło ważną sprawę i cierpi z tego powodu. Pociesz go i razem poszukajcie przyczyn oblania egzaminu.

• bez względu na to jak często myślisz i przejmujesz się egzaminem dziecka nie okazuj mu swojego stresu i zdenerwowania. Widząc je, może pomyśleć, że nie wierzysz w jego umiejętności i – co gorsze – samemu zacząć tak myśleć. Raczej podtrzymuj dziecko na duchu. Powiedz: "na pewno będzie dobrze";

• staraj się też nie opowiadać ciągle o maturze w obecności dziecka, nawet, gdy rozmawiasz z kimś innym. Unikaj długich dyskusji na temat egzaminu na rodzinnych spotkaniach lub u znajomych, Niepotrzebnie zestresujesz tym siebie i dziecko,

• że matura to nie ,,stan wyjątkowy”, nie podporządkowujmy całego życia rodzinnego temu faktowi, ponieważ nasila to objawy stresu u nastolatka.

Z powyższych rozważań wynika, iż dla młodej osoby przed egzaminem dojrzałości najważniejsza jest akceptacja, zrozumienie i wsparcie osób najbliższych (rodziców). Gdy młody człowiek poczuje się akceptowany, kochany i zrozumiany to będzie miał większą motywację do podejmowania wysiłku  jakim jest przygotowanie się do egzaminu maturalnego.

Katarzyna Wójcik